ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΗΟΥΣ ΖΕΡΒΟΥΔΑΚΗ

Αργυρά Αγγεία των Αρχαϊκών Χρόνων από τη Ρόδο

Από τη γενιά των μυθικών Ηρακλειδών, οι εξ αγχιστείας αδερφοί Λίνδος, Τληπόλεμος και Τήλεφος, ιδρυτές των τριών ομώνυμων πόλεων-κρατών της Ρόδου, αφιέρωσαν σύμφωνα με το φιλολογικό κείμενο του Λίνδιου Τιμαχίδα, γνωστό ως Χρονικό της Λίνδου, στο περίφημο ιερό της Λινδίας Αθηνάς, «πολλοίς και καλοίς αναθέμασι». Ανάμεσα στα περίτεχνα αφιερώματά τους, κυρίως μετάλλινα αγγεία, ξεχωρίζει ως σκεύος η φιάλη, η οποία μαρτυρείται στο επιγραφικό κείμενο ως φιάλαν ή φιάλαν χρυσόμφαλον. Τις περιγραφές και σύντομες αναφορές του Τιμαχίδα στις φιάλες, ακολουθεί ο θαυμασμός και η απορία του για τον τρόπο και τα υλικά κατασκευής τους. Παρόμοια εντύπωση δημιουργείται στον αναγνώστη του κειμένου και για τα μετάλλινα αγγεία εξαιρετικής τεχνογνωσίας και ποιότητας που αναφέρονται επίσης στο Χρονικό ως αναθήματα των μυθικών Τελχίνων, όντων δαιμονικών, με τα οποία συνδέεται κατά πολλούς ερευνητές η μεταλλουργία στη Ρόδο ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους.
Κατά την πρώιμη 1η π. Χ. χιλιετία η ίδρυση των τριών πόλεων-κρατών στη Ρόδο και η εδραίωση των εμπορικών συναλλαγών της με την Κύπρο και την Ανατολή, έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη της μεταλλοτεχνίας, που από τον 8ο αι. π. Χ. δέχεται σε όλο το φάσμα των παραγωγών της, επιδράσεις ή και εισαγωγές προϊόντων από τα ακμάζοντα κέντρα της Ανατολικής Μεσογείου. Τα μετάλλινα σκεύη πολυτελείας της εποχής αυτής στη Ρόδο περιορίζονται σε χυτά και σφυρήλατα χάλκινα αγγεία. Φιάλες ημισφαιρικές, απλές ή με μικρό οξύληκτο ομφαλό στον πυθμένα απαντούν κατά τον 8ο αι. π. Χ. στη Ρόδο ως εισαγωγές από την Κύπρο. Από τα μέσα και το τέλος του 7ου αι. π. Χ. κατασκευάζονται νέες ομάδες βαθέων και ρηχών φιαλών με κεντρικό ανάγλυφο ομφαλό στον πυθμένα και έντονη κοιλότητα στην επιφάνεια στήριξης, τοπικές μιμήσεις ή εισαγωγές των εργαστηρίων του ανατολικοελληνικού χώρου της Μ. Ασίας, της κεντρικής Ανατολίας και της Φοινίκης.
Για τη χρήση των απλών ή ομφαλωτών φιαλών, τα ανασκαφικά δεδομένα, οι φιλολογικές πηγές και οι επιγραφικές μαρτυρίες, όπως οι κατάλογοι των ιερών θησαυρών της Δήλου και της Αθηναϊκής Ακρόπολης, αλλά και η μελέτη της ελληνικής και ανατολικής εικονογραφίας, πιστοποιούν ότι οι φιάλες αποτέλεσαν σκεύη αναθηματικά, προσφορές των πιστών για τις θεότητες που λατρεύονταν στα μεγάλα ιερά, όπως της Ρόδου. Συνηθισμένη ήταν και η χρήση τους ως αγγεία σπονδικά, αλλά και ως σκεύη πότου, που πολλές φορές συνόδευσαν τον ιδιοκτήτη τους σε χαρές και σε θλίψεις, ακόμη και ως ταφικά κτερίσματα στο τέλος της ζωής των κατόχων τους.
Από το σύνολο των περίπου 30 μετάλλινων αγγείων των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων που έχουν βρεθεί στη Ρόδο, επιλέξαμε την παρουσίαση της ολιγάριθμης κατηγορίας των αργυρών σκευών πολυτελείας, χρονολογημένων βάσει των ανασκαφικών δεδομένων και της τυπολογικής-τεχνοτροπικής ανάλυσης στο δεύτερο μισό του 7ου έως και τον πρώιμο 6ο αι. π. Χ., εποχή κατά την οποία τα αργυρά αγγεία στον ελλαδικό χώρο είναι σπανιότατα. Στα αργυρά σκεύη της Ρόδου συγκαταλέγονται πέντε φιάλες, απλές ή ομφαλωτές με ανάγλυφο και εγχάρακτο διάκοσμο, που προέρχονται, οι τρεις από κλειστά ταφικά σύνολα της Ιαλυσού και της Καμίρου, ενώ οι άλλες δύο, χωρίς ασφαλή αρχαιολογικά δεδομένα, αποτελούν προϊόντα αρχαιοκαπηλείας του 19ου αι., που κοσμούν τις συλλογές του Μητροπολιτικού και του Βρετανικού Μουσείου. Ένας αργυρός επιχρυσωμένος κάνθαρος, έργο εξαιρετικής ποιότητας της αρχαϊκής μεταλλοτεχνίας, προερχόμενο από τις ανασκαφές του Salzmann στην Κάμιρο, αποτελεί το έκτο αργυρό αγγείο με προέλευση τη Ρόδο, που εκτίθεται σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου.
Όλα τα παραπάνω σκεύη είναι κατασκευασμένα από λεπτά σφυρήλατα στο εσωτερικό φύλλα αργύρου, με έκτυπη ή ελαφρώς ανάγλυφη εξωτερικά διακόσμηση που πλαισιώνεται πολλές φορές από εγχάρακτα περιγράμματα. Η επιχρύσωση που παρατηρείται σε ορισμένα αγγεία, πραγματοποιείται από λεπτότερα, επίσης ξεχωριστά κατεργασμένα φύλλα χρυσού με έκτυπη διακόσμηση, που τοποθετούνται πρόσθετα συνήθως στον ομφαλό ή στον πυθμένα ή σε ζώνες στο εξωτερικό του αγγείου.
Από τα σπανιότερα στην έρευνα, αργυρά αγγεία φοινικικής προέλευσης, συγκαταλέγεται η ημισφαιρική, αποσπασματικά σωζόμενη φιάλη της Καμίρου που έχει επίπεδη επιφάνεια στήριξης, με διάκοσμο στο εσωτερικό, μοναδικό στο θεματολόγιο των μεταλλικών αγγείων φοινικικής τεχνοτροπίας: πρόκειται για ζεύγη δέλτων, διατεταγμένα αντωπά, σε τέσσερα συμμετρικά μέρη, κατά τον προσανατολισμό των νοητών γεωγραφικών αξόνων. Στους δέλτους αναγράφονται ιερογλυφικά που έχουν διακοσμητικό χαρακτήρα, καθώς και θεϊκά σύμβολα του Άπιος, του Ώρου, του Αρποκράτη και της Μουτ, συνοδευόμενα από νειλοτικά φυτά, συνδεόμενα μεταξύ τους από γραμμικά και φυτικά σχέδια, όπως σχοινίο ανθέων λωτού και στιγμών. Στη φιάλη οι ερευνητές αναγνωρίζουν τις σημαντικές επιδράσεις που δέχτηκαν οι Φοίνικες από την αιγυπτιακή τέχνη, καθώς δημιουργούν αιγυπτιάζοντα φοινικικά τέχνεργα με σκηνές αφηγηματικού χαρακτήρα. Σε αυτά πολλές φορές απεικονίζονται σύμβολα των αιγυπτιακών θρησκευτικών δοξασιών, μεταπλασμένα ως εκφυλισμένα διακοσμητικά θέματα, όπως στην κυπροαιγυπτιακή φιάλη από το βασιλικό τάφο 2 της Σαλαμίνος του β΄ μισού του 7ου αι. π. Χ. Από τις 53 ως σήμερα γνωστές φιάλες στον ελλαδικό χώρο φοινικικής τεχνοτροπίας με εικονιστικό διάκοσμο, η φιάλη της Ρόδου είναι ξεχωριστή όχι για τη μοναδικότητα του σχήματός της, αλλά κυρίως για την οργανική γραμμική σύνδεση των διακοσμητικών λεπτομερειών της, που τις προσδίδουν έναν καθαρά αιγυπτιακό χαρακτήρα. Οι φοινικικής τεχνοτροπίας φιάλες στον ελλαδικό και μεσογειακό χώρο έχουν ένα ευρύ χρονολογικό φάσμα, με πολλά και σημαντικά κέντρα κατασκευής, όπως την Κύπρο, την Κρήτη, τη Συρία, τη Φοινίκη και την Ιταλία. Για την εργαστηριακή προέλευση της φιάλης της Ρόδου, η τυπολογική συγκριτική εξέταση με άλλα παραδείγματα από τη Μεσόγειο, υποδεικνύει στενές ομοιότητες με δύο φιάλες από την Δύση: με την αργυρή φιάλη του 7ου αι. π. Χ. από το Pontecagnano της Ιταλίας, καθώς και με μία από τις ασφαλώς χρονολογημένες αργυρές φιάλες του αριστοκρατικού τάφου της Πραινέστου. Σύμφωνα με τη τυπολογική μελέτη της Rathje για τις φοινικικές φιάλες της Ιταλίας, τα παραπάνω σκεύη εντάσσονται στη λεγόμενη διακοσμητική ομάδα Β, καθότι παρουσιάζουν κοινά τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά, όπως νειλωτικές παραστάσεις και αιγυπτιακά στοιχεία που εντάσσονται στην ίδια εικονογραφική τετραμερή διάταξη σκηνών. Με το σκεπτικό αυτό πιθανώς να ανήκουν στην ίδια σφαίρα εργαστηρίου κατασκευής φοινικικών φιαλών αιγυπτιάζουσας τεχνοτροπίας.
Μία ολιγάριθμη ομάδα 5 αργυρών αγγείων από τον ελλαδικό χώρο αποτελούν οι βαθειές και ρηχές φιάλες με ανάγλυφη διακόσμηση κλειστών και ανοιχτών ανθέων λωτού που έχουν βρεθεί στη Ριτσώνα της Βοιωτίας, στην Ολυμπία και στη Ρόδο. Από την καύση 485 του αρχαϊκού νεκροταφείου της Ιαλυσού, προέρχεται η εξαιρετικά σπάνια για το σχήμα της βαθειά φιάλη με τον μεγάλο ομφαλό, αντιπροσωπευτική της πλούσιας φυτικής, ανάγλυφης διακόσμησης που συνίσταται από έξι κλειστά και οχτώ ανοιχτά άνθη λωτού, οριοθετημένα στο κάτω μέρος του σώματος από ανάγλυφη διακοσμητική στεφάνη. Η ιδιαιτερότητα του σχήματος της βαθειάς φιάλης από τη Ρόδο παραπέμπει σε πρωϊμότερα σχήματα βαθέων μετάλλινων φρυγικών φιαλών που απαντούν στην Ανατολή, όπως η φιάλη από τον τύμβο W9 του Γορδίου, καθώς η σχεδόν σύγχρονη σε γυαλί χυτή φιάλη με ραβδωτή διακόσμηση από την β. Ετρουρία που απηχεί ανατολικά πρότυπα. Στον ίδιο τύπο διακόσμησης, αλλά με διαφοροποιημένα σε αριθμό άνθη λωτού και χαμηλότερες σε ύψος, συγκαταλέγονται οι φιάλες από τη Ριτσώνα και την Ολυμπία. Ο τύπος της αβαθούς φιάλης με παρόμοια ανάγλυφη φυτική διακόσμηση αντιπροσωπεύεται από τρεις ομφαλωτές φιάλες από τη Μ. Ασία, που λόγω των αναλογιών τους ανάγονται στον 7ο αι. π. Χ. Εξαιρετικό ωστόσο πλαστικό διάκοσμο χαρακτηρίζει τη δεύτερη αβαθή φιάλη της ομάδας αυτής από τη Ρόδο, πιθανώς από την Ιαλυσό, στην οποία το διακοσμητικό θέμα των ανθέων λωτού, συνδυάζεται με ανατολικά στοιχεία. Τον μεγάλο ομφαλό καλύπτει χρυσό σφυρήλατο φύλλο με έκτυπη γλωσσωτή διακόσμηση και ζώνη μιξογενών όντων πλαισιωμένη από ειδυλλιακό τοπίο, εικονογραφικό θέμα που αναπτύσσεται σε ποικίλα ανατολικά τέχνεργα του 7ου αι. π. Χ. Ο τύπος του ομφαλού παραπέμπει σε φρυγικές επιδράσεις της μεγάλης τορευτικής των πρωϊμότερων χρονολογικά ομφαλωτών φιαλών από τους τύμβους του Γορδίου, καθώς και της ακμάζουσας κατά τον ύστερο 8ο αι. π. Χ. φρυγικής υαλοτεχνίας.
Το ανατολίζον θέμα των κλειστών και ανοιχτών ανθέων λωτού παρατηρείται στον χρυσαστράγαλο αργυρό κάνθαρο της Ρόδου που έχει επιρροές ως προς το σχήμα από την τυρρηνική κεραμική των κανθάρων bucchero του 7ου αι. π. Χ. Λεπτό φύλλο χρυσού με έκτυπη διακόσμηση καλύπτει τον κοίλο πυθμένα, στον ίδιο εικονογραφικό τύπο, όπως της αργυρής φιάλης του Μητροπολιτικού Μουσείου, αλλά με εκγεωμετρισμένα φυτικά σχέδια, που θυμίζουν την ροδιακή γραπτή κεραμική του 7ου αι. π. Χ.
Η περίτεχνη διακόσμηση των ανθέων λωτού στα αργυρά αγγεία της Ρόδου, πιθανώς να συνδέεται με την αναβίωση των αιγυπτιακών αυτών θεμάτων, που ενστερνίστηκαν Ασσύριοι και Φρύγες τορευτές και ανάπλασαν δημιουργικά κατά τον 7ο αι. π. Χ. ανατολίτες τεχνίτες στα εργαστήρια των βασιλικών αυλών της Μ. Ασίας, ιδιαίτερα ως διακοσμητικά θέματα στην ταπητουργία, αλλά και στους αρχιτεκτονικούς διακόσμους των φρυγικών και μετέπειτα λυδικών ανακτόρων. Άλλοστε δεν είναι τυχαίο ότι κατά την ίδια εποχή το διακοσμητικό θέμα των ανθέων λωτών κρατά τον ανατολικό χαρακτήρα, κυρίως σε αντικείμενα φοινικικής και ανατολίζουσας τεχνοτροπίας που απαντούν ως αφιερώματα στα μεγάλα ιερά, όπως της Αθηνάς Λινδίας στη Ρόδο. Με τις ανατολικοελληνικές παραγωγές της κεραμικής του ύστερου 7ου αι. π. Χ. φαίνεται να συνδέεται το εξελληνισμένο και κοινό πλέον διακοσμητικό θέμα φύλλων και ανθέων λωτού, που εμφανίζεται κατά τον ύστερο 7ο αι. π. Χ. πιθανώς σε τορευτικά εργαστήρια του ανατολικοελληνικού χώρου. Το θέμα αυτό εξελίσσεται στη μεταλλοτεχνία που αναπτύσσεται μετά τα μέσα του 6ου αι. π. Χ. στη νότια Ελλάδα, στη Μακεδονία, στα βασίλεια της Θράκης, με αποκορύφωση την τορευτική των Αχαιμενιδών.
Ένα κλειστό χρονολογημένο σύνολο του δεύτερου μισού του 7ου αι. π. Χ. από τον τάφο 3 στη θέση Μακρύ Λαγγόνι της αρχαϊκής νεκρόπολης της Καμίρου, περιλαμβάνει δύο αργυρές ομφαλωτές φιάλες, μία ρηχή και μια βαθειά, με διακόσμηση πετάλων και ανθέων λωτού. Η ομάδα των διακοσμημένων ομφαλωτών φιαλών που ως προς το σχήμα της προέρχεται από την ακόσμητη ομφαλωτή φιάλη, είναι γνωστή σε ασυρριακά τέχνεργα, αλλά κυρίως στη φρυγική μεταλλοτεχνία του 8ου και 7ου αι., γνωστή από τους τύμβους του Γορδίου, του Elmali και της Άγκυρας. Οι αργυρές φιάλες της Ρόδου ανήκουν στην ομάδα των φιαλών με διακόσμηση αιχμηρών απολήξεων και γλωσσωτών φύλλων που εναλλάσσονται περιμετρικά του ισχυρού ομφαλού και σχηματίζουν ανά ζεύγη σχηματοποιημένα άνθη λωτού, διακοσμητικό θέμα γνωστό στη φρυγική μεταλλοτεχνία του 8ου και 7ου αι. π. Χ. Προϊόν της φρυγικής τορευτικής του τύπου αυτού αποτελεί και η χάλκινη ανάγλυφη φιάλη από το νεκροταφείο της Ορθής Πέτρας στην Ελεύθερνα της Κρήτης, ενώ οι ελληνικές μεταπλάσεις των ανατολικών αυτών θεμάτων διαφαίνονται στα συγκριτικά όμοια με τη Ρόδο παραδείγματα χάλκινων αγγείων από τα μεγάλα ελλαδικά ιερά, όπως της Περαχώρας, της Ολυμπίας, του Ηραίου του Άργους, αλλά και των ιερών της Ιωνίας, όπως της Εφέσου, η διακόσμηση των οποίων αποδίδεται εκλεπτυσμένα, σχεδόν επιπεδόγλυφα και γραμμικά. Οι φρυγικές παραλλαγές των σκευών αυτών πιθανώς αντανακλούν διαφορετικά εργαστήρια του ανατολικοελληνικού χώρου, που δέχτηκαν σαφείς επιδράσεις από τη φρυγική τορευτική. Οι 109 ως σήμερα γνωστές στον ελλαδικό χώρο διακοσμημένες ομφαλωτές φιάλες και οι διάφορες τυπολογικές ταξινομήσεις που για αυτές έχουν προταθεί, καλύπτουν ένα μεγάλο χρονικό φάσμα από τον ύστερο 8ο έως και τον 5ο αι. π. Χ. Στα εργαστήρια κατασκευής των ομφαλωτών φιαλών, εκτός της κεντρικής Ανατολίας και της δυτικής Μικράς Ασίας, θα πρέπει να συμπεριληφθεί από τον ύστερο 7ο αι. π. Χ. η Κόρινθος, σημαντικό κέντρο εμπορίου, κεραμικής και μεταλλοτεχνίας, καθώς στο γειτονικό ιερό της Περαχώρας συγκαταλέγεται ένας μεγάλος αριθμός πολυτίμων μεταλλικών αγγείων ανατολίζουσας τεχνοτροπίας, αξιοσημείωτος για την έρευνα της πρώιμης αρχαϊκής τορευτικής στην Ελλάδα. Μολονότι η Ρόδος θα μπορούσε να ήταν ένα από τα κέντρα κατασκευής αγγείων, η άποψη αυτή παραμένει μια ελκυστική υπόθεση, καθότι τα αρχαιολογικά ευρήματα από τις νεκροπόλεις της Ιαλυσού και της Καμείρου, υποδεικνύουν τη δραστηριότητα μόνον εργαστηρίου κοσμηματοτεχνίας κατά τον ύστερο 7ο και 6ο αι. π. Χ. για την κατασκευή περίτεχνων χρυσών και αργυρών αντικειμένων καλλωπισμού.
Από το σύνολο των αργυρών αγγείων πολυτελείας της Ρόδου που εν συντομία εξετάσθηκαν, διαφαίνονται, πιστεύω, οι εμπορικές επαφές και οι επιρροές του νησιού με τον ανατολικοελληνικό χώρο και το μεγάλο μεταλλοτεχνικό κέντρο της Φρυγίας. Οι επιδράσεις άλλοστε που δέχτηκε η Ρόδος από τους Φοίνικες στον 7ο αι. π. Χ. αποτελούν συνέχεια πολύ παλαιότερων δεσμών, που σηματοδοτούνται πλέον στα αρχαϊκά χρόνια από τα μακρινά και υπερπόντια εμπορικά ταξίδια Ελλήνων και ξένων προς αναζήτηση καλύτερης τύχης. Δεν είναι άλλοστε τυχαίο ότι κατά τον 7ο αι. π. Χ. η Ρόδος βρίσκεται στο απόγειό της, καθώς οι Ρόδιοι αποτελούν σημαντική νησιωτική ναυτική δύναμη και αναπτύσσουν εμπορικά δίκτυα, εγκαθιδρύοντας αποικίες και εμπορεία σε Ανατολή και Δύση. Στο πλαίσιο αυτό οι αργυρές φιάλες της Ρόδου, δείγματα πλούτου, μεταφέρθηκαν στους κατόχους τους μέσω των εμπορικών σταθμών, ακολουθώντας είτε τις θαλάσσιες διόδους του Αιγαίου είτε - όπως σημειώνει ο Καθηγητής κος Σταμπολίδης - «τους δρόμους των ποταμών που οδηγούσαν από τη νότια Φρυγία στη Λυκία και την Περαία της Ρόδου». Τα αργυρά αγγεία των αρχαϊκών χρόνων της Ρόδου φαίνεται ότι κατασκευάστηκαν σε μια εποχή, όπου η ανάπτυξη και η διακίνηση του εμπορίου, η ομαλή μετακίνηση Ροδίων, εμπόρων και έμπειρων τεχνιτών από την Ανατολή βρίσκονταν στο απόγειό τους.-

Αρχαίο μελισσοκομείο στο Αγαθονήσι

Από το πλήθος των κινητών ευρημάτων της ανασκαφής στο Καστράκι Αγαθονησίου ξεχωριστό ενδιαφέρουν έχουν τα θραύσματα πήλινων κυψελών που πλέον ανέρχονται συνολικά σε 10.000. Ο μεγάλος αριθμός των κυψελών υποδεικνύει στο Αγαθονήσι μια ακμάζουσα μελισσουργική δραστηριότητα που δικαιολογείται εύλογα από την πλούσια έως σήμερα μελισσοκομική νομή της χλωρίδας της ευρύτερης περιοχής. Θυμάρι, φασκόμηλο, θρούμπι, χαρουπιές, πρίνοι, χηνοπόδια και ακανθόθαμνοι αποτελούν ιδανική μελιτοφορία και ανθοφορία του τρύγου των μελισσών. Αν και προς το παρόν από τα πολυάριθμα θραύσματα δεν έχουν συγκολληθεί ακέραιες κυψέλες, είναι σαφές ότι τα σωζόμενα θραύσματα μπορεί να ενταχθούν στους δύο γνωστούς τύπους τροχήλατων κυψελών της Αρχαιότητας, δηλαδή στην κάθετη καλαθόσχημη με λαβές και στην οριζόντια κυλινδρική, διαμπερής ή μη που συχνά προεκτείνεται με πήλινους δακτυλίους, τους λεγόμενους μελιτοθαλάμους. Στις οριζόντιες κυψέλες διαπιστώθηκε ότι στο εσωτερικό των εγχαράξεων σώζονται ακόμη και σήμερα υπολείμματα οργανικών υλών που σχετίζονται με τη συλλογή και παραγωγή των προϊόντων της μέλισσας, όπως τη γύρη, το μέλι, το κερί και την πρόπολη, γνωστή από τις παπυρολογικές πηγές ως «κηρός άπυρος». Ίχνη μάλιστα πρόπολης από γυρεόκοκκο πεύκου σώζονται σε θραύσμα κυψέλης οριζοντίου τύπου που διατηρεί ακόμη και σήμερα το βαθύ μελανοκάστανο χρώμα της ρητινώδους αυτής κολλητικής ουσίας, που οι μέλισσες την τοποθετούν μπροστά στην είσοδο της κυψέλης (προ της πόλης) ώστε να την στενέψουν και να εμποδίσουν την είσοδο στη φωλιά διαφόρων εχθρών τους, όπως είναι τα ποντίκια, μεγάλες πεταλούδες, φίδια ή έντομα.
Στον εξοπλισμό της οριζόντιας κυψέλης ανήκουν επίσης και οι διαμπερείς πήλινοι δακτύλιοι προέκτασης που έχουν βρεθεί σχεδόν εκατό και σε ακέραιη ή αποσπασματική κατάσταση. Πρόκειται για προεκτάσεις κοντών κυλίνδρων, ύψους 0.8-0.9μ. και σπανιότερα 0.14μ, με πυκνές εσωτερικές οριζόντιες εγχαράξεις και διαμέτρους που κυμαίνονται από 0.26 έως 0.35μ., σχεδόν παρόμοιες με τις οριζόντιες κυψέλες. Οι προεκτάσεις αυτές έχουν είτε και τις δύο επιφάνειές τους λείες και επίπεδες, είτε την ανώτερη επιφάνεια ελαφρά ακανόνιστη και την κατώτερη, λεία και επίπεδη, προκειμένου να εφαρμόζει απόλυτα και σε οριζόντια διάταξη με το στόμιο της οριζόντιας κυψέλης. Η χρήση ενός ή και περισσοτέρων δακτυλίων αποσκοπεί στην αύξηση της χωρητικότητας της κυψέλης, προκειμένου να παραχθεί από το μελισσοσμήνος μεγαλύτερος αριθμός κηρηθρών στις οποίες αποθηκεύονται από τις εργάτριες μέλισσες κυρίως μέλι και γύρη. Αν κάθε δακτύλιος προέκτασης μέσου διαμέτρου 0.30μ. περιείχε δύο μελιτοκηρήθρες, λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι κάθε κερήθρα απαιτεί τουλάχιστον 0.8 εκατοστά πάχος, τότε η μελίτωση, δηλαδή η συλλογή του μέλιτος για κάθε δακτύλιο θα ήταν δύο κιλά. Υπολογίζοντας ότι για την πλήρη ανάπτυξη του μελισσοσμήνους εντός του δακτυλίου απαιτούνται τρεις μήνες για την παραγωγή του μελιού στις κηρήθρες, το σύνολο των 100 δακτυλίων προέκτασης θα παρήγαγε ετησίως 800 κιλά μέλι.! Με τον τρύγο του μέλιτος, που αναμφίβολα θα λάμβανε χώρα εκτός του μελισσοκομείου, και αφού ο μελισσουργός θα αφαιρούσε τους γεμάτους με μέλι δακτυλίους, θα τοποθετούσε νέους στην κυψέλη. Με τον τρόπο αυτό αφενός θα αφαιρούσε με ειδικές λαβίδες τις μελιτοκηρήθρες από τους δακτυλίους προέκτασης προκειμένου αυτές να επαναχρησιμοποιηθούν και αφετέρου το μελισσοσμήνος της κυψέλης θα συνέχιζε να λειτουργεί κανονικά. Οι δακτύλιοι προέκτασης, αν και αποτελούν τους προάγγελους των κινητών πλαισίων των σύγχρονων κυψελών, δεν αναφέρονται στις γραπτές πηγές. Πιθανώς αυτοί να συνδέονται με το «ακάπνιστον» ή «άκαπνον», μέλι με εξαιρετικά λεπτή γεύση και άρωμα που εξαγόταν από τους δακτυλίους προέκτασης, χωρίς τη χρήση καπνού από κάπνιστρο.
Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον θραύσμα κυψέλης οριζοντίου τύπου προέρχεται από εξισωτικό γέμισμα του ύστερου 2ου και 1ου αι. π. Χ. μεταξύ του ρωμαϊκού δαπέδου και της ελληνιστικής δεξαμενής 4. Το θραύσμα σώζει εγχάρακτη επιγραφή στην εξωτερική επιφάνειά του, στην οποία διακρίνονται σε ένα στίχο τα γράμματα ΨΕΛΙ και πιθανώς όμικρον (Ο), τα οποία συμπληρώνουμε σε περίπτωση που αυτό δεν είναι όνομα κατόχου του αγγείου ως (κυ)ψέλιο(ν). Αν η ανάγνωση είναι σωστή, τότε για πρώτη φορά ταυτίζεται από αρχαιολογικά δεδομένα το αγγείο κυψέλιον, που αναφέρεται στις φιλολογικές πηγές, όπως στο «Περί ζώων ιστορίαι» του Αριστοτέλη: «αργότερα δε γίγνονται (αι μέλιτται) καν μέγα το κυψέλιον η».
Με την τοπική παραγωγή του εργαστηρίου κυψελών της Τραγαίας συνδέεται και μια πήλινη σφραγίδα που βρέθηκε σε υστεροελληνιστικό γέμισμα. Πρόκειται πιθανώς για απεικόνιση ενός πολύ σχηματοποιημένου εντόμου, ίσως μελισσάκι, πάνω από το οποίο σώζονται οι ανάγλυφοι οριζόντιοι οδηγοί των εγχαράξεων. Το σφράγισμα φαίνεται ότι θα αποτυπωνόταν στο εσωτερικό του χείλους της κυψέλης, όπως ακριβώς αντίστοιχο ενεπίγραφο σφράγισμα σώζεται σε κυψέλη ελληνιστικών χρόνων από την Αθηναϊκή Αγορά. Ορισμένα ακιδογραφήματα ή ενσφράγιστα Δ που σώζονται στο εξωτερικό τοίχωμα των κυψελών πιθανώς να συνδέονται με τον ιδιοκτήτη του μελισσώνα. Αν ο κάτοχος ήταν ιδιώτης ή αν το μελισσοκομείο ήταν περιουσία του δημοσίου ή ενός μικρού ιερού, του οποίου ο αποθέτης ανασκάπτεται τα τελευταία δύο έτη βορείως των δεξαμενών 2 και 3, είναι ένα θέμα που προς το παρόν παραμένει ανοιχτό.
Ο μελισσότοπος του αρχαιολογικού χώρου του Καστρακίου, σύμφωνα με αρχαία ξερολιθικά αναλήμματα που σώζονται σε επίπεδο θεμελίων εξωτερικά του οχυρωμένου οικισμού, χωροθετείται νοτίως του νότιου οχυρωματικού τοίχου. Εδώ κατάλληλα διαμορφωμένα άνδηρα θα χρησιμοποιήθηκαν για την εναπόθεση των οριζόντιων κυψελών που υπολογίζονται βάσει των δακτυλίων προέκτασης τουλάχιστον σε εκατό. Η τοποθέτησή τους θα γινόταν σε στοίβες ή εντός των αναλημματικών τοίχων προκειμένου ο μελισσουργός ή οι μελισσουργοί να εκμεταλλευθούν κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο την αναπαραγωγή και τους αφεσμούς των σμηνών τους. Στις κυψέλες της Τραγαίας που περιληπτικά αναφερθήκαμε παραπάνω, αναμφίβολα θα παραγόταν το περίφημο νησιωτικό μέλι για το οποίο ο Στράβων στα Γεωγραφικά (Χ.5,19) του αναφέρει: άπαν μεν ουν το νησιωτικόν μέλι ως επί το πολύ αστείον εστί και ενάμιλλον τω Αττικώ το δ’ ενταίσδε ταις νήσοις διαφερόντως……

Το παρροδιακό ιερό του Αταβυρίου Διός

Το ιερό του Αταβυρίου Διός βρίσκεται στην ψηλότερη κορυφή του ορεινού όγκου Αταβύρου, σε υψόμετρο 1215μ., στα όρια της αρχαίας Καμειρίδος. Ο αρχαιολογικός χώρος ανασκάφτηκε εν μέρει την περίοδο της Ιταλοκρατίας και περιλαμβάνει σημαντικά αρχιτεκτονικά λείψανα, όπως τον ιερό περίβολο με το μεγάλο κτιστό ορθογώνιο βωμό, το προστώο ή ιεροθυτείο, δύο οίκους ή θησαυρούς, χρονολογημένα στους κλασικούς χρόνους (5ος αι. π. Χ.). Πλούσιοι λάκκοι με αποθέτες πρωϊμότεροι των κλασικών χρόνων έχουν εντοπισθεί διάσπαρτοι στον χώρο, οι οποίοι περιλαμβάνουν μεταλλικά, χάλκινα και μολύβδινα αναθήματα, κυρίως συμπαγή ειδώλια ποικίλων τύπων βοοειδών (βουβάλια, βίσονες, ταύροι), ερπετών (σαύρες, φίδια), εντόμων (ακρίδες) και μικρά ζώα (χελώνες, τρωκτικά), αλλά και περίτμητα ελάσματα ταύρων και βοών που χρονολογούνται στον 9ο και 8ο αι. π. Χ. καθώς και χάλκινα σκήπτρα εξουσίας ή αναθηματικά αγγεία. Εξαιρετικό ενδιαφέρον για τις απαρχές της ίδρυσης του ιερού έχουν τα προϊστορικά κινητά ευρήματα, όπως λίθινοι πελέκεις, οψιανοί και πυριτόλιθοι που ανάγονται στην Τελική Νεολιθική (ύστερη 3η π. Χ. χιλιετία) και πιθανώς συνδέονται με τη χρήση του χώρου ως ιερού κορυφής, αλλά και με το γνωστό μύθο της ίδρυσης του ιερού του Αταβυρίου Διός από τον κρητικό βασιλέα Αλθαιμένη που εξόριστος βρήκε προστασία στο όρος Ατάβυρος. Η επιβίωση της λατρείας του Διός κατά τους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους στην κορυφή του όρους επιβεβαιώνεται από τις πάμπολλες επιγραφές, τις βάσεις αναθημάτων μαρμάρινων και χάλκινων αγαλματίων που αναθέτονταν στο ιερό, όπως των χάλκινων αγαλματίων εικονογραφικού τύπου του Διός Αταβυρίου, αλλά και μαρμάρινων μνημειωδών αναθημάτων (π. χ. εξέδρες, πολεμικές τριήρεις με ενεπίγραφα έμβολα), καθώς και της ευτελέστερης χρηστικής μελαμβαφούς και ερυθροβαφούς κεραμικής.
Ο πλούτος των ευρημάτων του αρχαιολογικού χώρου και η φήμη του ιερού για τους μεγάλους θησαυρούς που περιέχει, σε συνδυασμό με το απομακρυσμένο της περιοχής από αστικό κέντρο και την απουσία φυλακτικού προσωπικού που να ασκεί τον έλεγχο του αρχαιολογικού χώρου, οδήγησαν στην έξαρση του φαινομένου της αρχαιοκαπηλικής δραστηριότητας τα τελευταία χρόνια.

Συνεργάτες της ανασκαφής στο Αγαθονήσι

Ανασκαφική ομάδα:
Διευθύνων:
Δρ Παύλος Τριανταφυλλίδης, Αρχαιολόγος ΚΒ΄ ΕΠΚΑ

Επιστημονικοί συνεργάτες:
Κωνσταντίνος Σαραντίδης, Αρχαιολόγος
Δρ Βασιλική Στεφανάκη, Νομισματολόγος
Δρ Κατερίνα Μπούρα, Αρχαιολόγος
Γεώργιος Γαβαλάς, Αρχαιολόγος
Δρ Εύη Μαργαρίτη, Αρχαιοβοτανολόγος
Ιωάννα Μουτάφη, Βιοαρχαιολόγος

Aρχαιομετρικές έρευνες:
Δρ Ιωάννης Καρατάσιος, Συντηρητής
Δρ Βασίλειος Κυλίκογλου, Φυσικός

Συμμετέχοντες αρχαιολόγοι:
Δήμητρα Ζώη, Αφροδίτη Μεϊμάρη, Μάκης Κούρος, Αθηνά Λιόλιου, Ελένη Χαραλαμπίδου, Παρασκευή Λασκαρίδου

Συμμετέχοντες φοιτητές:
Γουλιέλμος Νικολαΐδης, Mαρίνα Μουστάκα, Αναστασία Μανουσάκη

Toπογραφικές εργασίες:
Ανδρέας Αγγούριας, Σακελλάρης Σφακιωτάκης, Ιωσήφ Σπάρταλης, Τοπογράφοι Μηχανικοί

Σχεδιαστικές αποτυπώσεις:
Φωτεινή Χαλβαντζή, Αρχιτέκτων Μηχανικός, MSc ΕΜΠ
Σταυρούλα Κοντονίκα, Αρχιτέκτων Μηχανικός, MSc ΕΜΠ
Γεώργιος Κουρμαδάς, Αρχιτέκτων Μηχανικός, MSc ΕΜΠ
Iφιγένεια Δημητρίου, Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, MΑ Πανεπιστημίου Βαρκελώνης
Στέφανος Ξάνθης, τελοιόφοιτος Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ

Συντήρηση:
Νεκταρία Δασακλή, Ευαγγελίου Μίχου, Μαρία Παπαδοπούλου, Αλεξία Γραμματικάκη, Μαρία Μπακοθανάση, Συντηρητές ΤΕΙ Αθηνών
Oδυσσέας Μαρκοστάμος, Μιράντα Moυστουχά, Τεχνικοί Συντήρησης

Hλεκτρονική Αρχειοθέτηση Ανασκαφής:
Ελευθερία Καντή

Φωτογράφηση - Επεξεργασία εικόνων:
Aργυρώ Χρυσάνθου, Φωτογράφος ΤΕΙ Αθηνών
Γιώργος Κασιώτης, Φωτογράφος ΚΒ΄ ΕΠΚΑ

Βιογραφικό Σημείωμα Παύλου Τριανταφυλλίδη

Ι. ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Επώνυμο: Τριανταφυλλίδης

΄Ονομα: Παύλος

΄Ονομα πατρός: Ζαχαρίας

Έτος γεννήσεως: 1965

Tόπος γεννήσεως: Πάτρα

Δ/νση κατοικίας: Oδός Ιπποτών 32, 85 100, Ρόδος

Δ/νση εργασίας: ΚΒ’ ΕΠΚΑ, Οδός Ιπποτών, 85 100, Ρόδος

Τηλ. –Τηλεομ/πία: 2241035209

Κιν. Τηλ.: 6977577656

Ηλ. Ταχυδρομείο: pavlos.triantafyllidis@gmail.com

ΙΙ. ΣΠΟΥΔΕΣ

α. Προπτυχιακές και Πτυχιακές Σπουδές:

1973-1979: βασική Εκπαίδευση

1979-1983: μέση Εκπαίδευση

1984-1988: Σπουδές στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

1988: πτυχίο του Ιστορικού-Αρχαιολογικού Τμήματος με κατεύθυνση στην Αρχαιολογία.

β. Μεταπτυχιακές –Μεταδιδακτορικές Σπουδές:

1989: υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων με θέμα διδακτορικής διατριβής «Τα Γυάλινα Αντικείμενα από τη Μινώα Αμοργού. Συμβολή στη Μελέτη της Υαλουργίας στις Κυκλάδες κατά την Ελληνιστική και Ρωμαϊκή Περίοδο» υπό την εποπτεία της καθηγήτριας Λίλας Μαραγκού

1990: μεταπτυχιακός φοιτητής στο Ινστιτούτο της Κλασσικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Βιέννης υπό την εποπτεία της Καθηγήτριας Renate Pillinger

1998: διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

2007: μεταδιδακτορικός ερευνητής του Πανεπιστημίου Αθηνών με θέμα «Το παρροδιακό ιερό του Αταβυρίου Διός»

γ. Προπτυχιακή συμμετοχή σε ανασκαφές-εμπειρία:

1985: Μικρό Βουνί της Σαμοθράκης (συστηματική ανασκαφή) υπό τη διεύθυνση του Δρος αρχαιολόγου Δημήτρη Μάτσα

1986: Καλλιθέα Αιγαίου (πανεπιστημιακή ανασκαφή) υπό τη διεύθυνση του Καθηγητή Θανάση Παπαδόπουλου στην Καλλιθέα Αιγίου.

1987-1992: Μινώα Αμοργού (πανεπιστημιακή ανασκαφή) υπό τη διεύθυνση της Καθηγήτριας κας Λίλας Μαραγκού,

1987: Mαρκιανή Αμοργού (επιφανειακή διαπανεπιστημιακή έρευνα Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιωαννίνων και Cambridge, συνδιευθυντές ανασκαφής Καθηγητές Λίλα Μαραγκού, Colin Renfrew, Χρήστος Ντούμας).

1988: Moυσείο Πατρών (καταγραφές) υπό τη διεύθυνση του Καθηγητή Ιωάννη Παπαποστόλου

δ. Ξένες Γλώσσες:

Γερμανικά και Αγγλικά

ΙΙΙ. ΥΠΟΤΡΟΦΙΕΣ

· 1990 (Αυστρία, Βιέννη): υποτροφία του Αυστριακού Ομοσπονδιακού Υπουργείου Επιστημών και ΄Ερευνας για τη μελέτη του θέματος “Τα Γυάλινα Αντικείμενα από τη Μινώα Αμοργού”

· 1999-2002, 2004-2005 (H.Π.Α/Harvard University, Harvard): τριετή ερευνητική υποτροφία του Ιδρύματος Shelby White-Leon Levy του Πανεπιστημίου Harvard για τη μελέτη του θέματος «Το Ελληνιστικό Εργαστήριο Υαλουργίας της Ρόδου».

· 2001 (Γερμανία/Βερολίνο): υπότροφος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στο Βερολίνο για τη μελέτη του θέματος «Κλασσική και Ελληνιστική Υαλουργία της Ρόδου».

2002 (Η.Π.Α./Corning Museum of Glass, Corning/New York): ερευνητική υποτροφία των Dr. and Mrs. Leonard S. Rakow of the Corning Museum of Glass για τη μελέτη του θέματος “Ελληνιστικά Eργαστήρια Υαλουργίας στη Ρόδο”.

ΙV. XOΡΗΓΙΕΣ

Α. ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΟ ΑΚΡΙΤΙΚΟ ΑΓΑΘΟΝΗΣΙ

2006: Κοινωφελές ΄Ιδρυμα Σ. Ι. Λάτση

Κοινωφελές Ίδρυμα Ι. Δεκόζη-Βούρου

Υπουργείο Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής

Κοινότητα Αγαθονησίου

2007: Υπουργείο Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής

Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Δωδεκανήσου

Ίδρυμα Ι. Δεκόζη-Βούρου

Μηχανική Α.Ε. Πρόδρομου Εμφιετζόγλου

Ίδρυμα Ψύχα

Κοινότητα Αγαθονησίου

2008: Nομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Δωδεκανήσου

Yπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίου, Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής

Ίδρυμα Ι. Δεκόζη-Βούρου

Μηχανική Α.Ε. Πρόδρομου Εμφιετζόγλου

Ίδρυμα Ψύχα

Κοινότητα Αγαθονησίου

2009: Μηχανική Α.Ε. Πρόδρομου Εμφιετζόγλου

Με τις χορηγίες των παραπάνω κοινωφελών Ιδρυμάτων και των δημοσίων φορέων πραγματοποιείται από το 2006 συστηματική επιφανειακή και ανασκαφική έρευνα υπό την διεύθυνση του γράφοντος στη θέση Καστράκι ν. Αγαθονησίου, ενώ διαμορφώθηκαν οι χώροι εργαστηρίου συντήρησης, μελέτης, και αποθήκευσης των κινητών ευρημάτων της ανασκαφής που παραχωρήθηκαν από την Κοινότητα Αγαθονησίου στην ΚΒ΄ ΕΠΚΑ.

Β. ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΡΟΔΙΑΚΟΥ ΙΕΡΟΥ ΑΤΑΒΥΡΙΟΥ ΔΙΟΣ

2009: Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας, Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής

Πραγματοποιούνται στην υψηλότερη κορυφή του όρους Αταβύρου της Ρόδου εργασίες τοπογραφικής και σχεδιαστικής αποτύπωσης του παρροδιακού ιερού του Αταβυρίου Διός.

Γ. ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

2007: Ίδρυμα Ιωάννου Φ. Κωστόπουλου

Για την ενίσχυση της έκδοσης της μονογραφίας Ροδιακή Υαλουργία ΙΙ. Το Ελληνιστικό Εργαστήριο.

V. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

1990: επιστημονικός βοηθός στο Ινστιτούτο της Κλασσικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Βιέννης

1991: καθηγητής φιλόλογος της Μέσης Εκπαίδευσης

1991-1994: αρχαιολόγος επί συμβάσει στην ΚΒ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων (Ρόδος, Δωδεκάνησα)

1995-1996: καθηγητής φιλόλογος της Μέσης Εκπαίδευσης

1996: αρχαιολόγος αορίστου χρόνου στην ΚΒ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων με έδρα τη Ρόδο

1998: καθηγητής στη Σχολή Ξεναγών Ρόδου

2000: μόνιμος αρχαιολόγος στην ίδια Εφορεία

2004: Αρχαιολόγος με βαθμό Α΄ στην ίδια Εφορεία

2008: Τμηματάρχης Aρχαιολογικών Χώρων, Μνημείων και Αρχαιογνωστικής Έρευνας στην ίδια Εφορεία

2008: Αναπληρωματικό μέλος του Τοπικού Συμβουλείου Μνημείων Δωδεκανήσου

2009: Διδάσκων στο ΙΕΚ Ρόδου, Eιδικότητα Φύλακες Αρχαιοτήτων, το μάθημα “Αρχές Προστασίας και Φύλαξης Αρχαιολογικών Χώρων, Μνημείων και Μουσείων”

VΙ. EΡΕΥΝΗΤΙΚΗ-ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

Α. EΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ:

1. Aρχαία Τεχνολογία με έμφαση στις υαλώδεις ύλες, Υαλοτεχνία-Υαλουργία, Φαγεντιανή: Στο πλαίσιο της δημοσίευσης των πολυάριθων γυάλινων ευρημάτων που χρονολογούνται από τους προϊστορικούς έως και τους πρωτοχριστιανικούς χρόνους και έχουν βρεθεί στην πόλη και την ύπαιθρο της Ρόδου, έχουν υλοποιηθεί τα ακόλουθα ερευνητικά προγράμματα:

α. Ροδιακή Υαλουργία Ι. Περιλαμβάνει γυάλινα αγγεία πολυτελείας των κλασικών και πρώϊμων ελληνιστικών χρόνων (4^ος-3^ος αι. π. Χ.). Το πρόγραμμα έχει ολοκληρωθεί και τα πορίσματα της έρευνας με την βοήθεια του Υπουργείου Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής έχουν δημοσιευτεί σε μονογραφία (βλ. Δημοσιεύσεις-Αυτοτελή έργα, αρ 2).

β. Ροδιακή Υαλουργία ΙΙ. Περιλαμβάνει την μελέτη των πολυάριθμων ευρημάτων από το ελληνιστικό εργαστήριο υαλουργίας της Ρόδου (πρώϊμος 2^ος αι. π. Χ.) το οποίο ολοκληρώνεται εντός του 2008 με την δημοσίευση των αποτελεσμάτων της έρευνας σε δίτομη μονογραφία με θέμα “Rhodian Glassware II. The Hellenistic Glassworkshop. The Evidence and the Historical Implications”

2. Τοπογραφία-Επιφανειακή έρευνα στο βόρειο νησιωτικό σύμπλεγμα της Δωδεκανήσου: Περιλαμβάνει επιφανειακή και ανασκαφική έρευνα στο ακριτικό Αγαθονήσι, σε οχυρό των πρώϊμων ελληνιστικών χρόνων το οποίο ανασκάπτεται με χορηγίες κυρίως κοινωφελών ιδρυμάτων.

3. Μεταλλοτεχνία των Γεωμετρικών, Αρχαϊκών και Κλασσικών Χρόνων: Πρόκειται για την έρευνα και τη μελέτη των χάλκινων αντικειμένων, κυρίως αγγείων που βρέθηκαν στους ιερούς αποθέτες των παρροδιακών ιερών και σε τάφους των αρχαϊκών και κλασσικών χρόνων στην Ιαλυσό και Κάμειρο.

4. Ελληνιστική Πλαστική σε Ροδιακά ιερά: Μελετάται σύνολο 25 μαρμάρινων αγαλμάτων μικρού μεγέθους, αναθήματα ελληνιστικών χρόνων που βρέθηκαν στο ροδιακό ιερό των θεών πάντων (Πάνθεον) στις υπώρεις της ροδιακής ακρόπολης της πόλης της Ρόδου.

5. To Παρροδιακό Ιερό του Αταβυρίου Διός: Μελετάται το σύνολο των ανασκαφικών ευρημάτων (κινητών και μνημείων) στον αρχαιολογικό χώρο που βρίσκεται στην υψηλότερη κορυφή του όρους Αταβύρου της Ρόδου.

Β. Ανασκαφές

1. Σωστικές ανασκαφές

1991-έως σήμερα: διενέργεια πολλών ανασκαφών στην πόλη, τη νεκρόπολη και στην ύπαιθρο της Ρόδου

2. Συστηματικές ανασκαφές

2006-έως σήμερα: διευθύνων συστηματικής ανασκαφικής έρευνας της ΚΒ΄ ΕΠΚΑ σε αρχαίο οχυρό στη θέση Καστράκι ν. Αγαθονησίου

3. Διαμορφώσεις αρχαιολογικών χώρων

Υπεύθυνος διαμορφώσεων του αρχαιολογικού χώρου του Ιερού του Ερεθιμίου Απόλλωνος στο Θεολόγο Ρόδου και του αρχαιολογικού χώρου του Πύργου Αγίας Τριάδος Αμοργού, έργο που έχει ενταχθεί στο Γ΄ ΚΠΣ.

Γ. Επιστημονικές συνεργασίες:

1. 1988-έως σήμερα: επιστημονικός συνεργάτης της συστηματικής ανασκαφής της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας στη Μινώα Αμοργού

2. 1989-έως σήμερα: επιστημονικός συνεργάτης της συστηματικής ανασκαφής του Ιερού του Ερεθιμίου Απόλλωνος στο Θεολόγο Ρόδου (συνδιεύθυνση εργασιών: Καθηγήτρια Λίλα Μαραγκού, Επίτιμος ΄Εφορος Αρχαιοτήτων Ιωάννης Παπαχριστοδούλου

3. 2001-έως σήμερα: επιστημονικός συνεργάτης της συστηματικής ανασκαφής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στον Πύργο στο Χωριό-Αγία Τριάδα Αρκεσίνης Αμοργού υπό τη διεύθυνση της καθηγήτριας Λίλας Μαραγκού.

4. 2003-έως σήμερα: επιστημονικός συνεργάτης της συστηματικής ανασκαφής της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας στην αρχαία Μεσσήνη υπό τη διεύθυνση του ομότιμου Καθηγητή Πέτρου Θέμελη.

5. 2004-έως σήμερα: επιστημονικός συνεργάτης της πανεπιστημιακής ανασκαφής του Τμήματος Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στο Παλαιόκαστρο Κύθνου υπό τη διεύθυνση του αναπληρωτή καθηγητή Αλέξανδρου Μαζαράκη-Αινιάνος.

6. 2006-έως σήμερα: επιστημονικός συνεργάτης της δημοσίευσης του Νεκροταφείου της Σελλάδας Θήρας. Οι ανασκαφές του Νικολάου Ζαφειρόπουλου, υπό την εποπτεία της Επίτιμης Εφόρου Αρχαιοτήτων, Φωτεινής Ζαφειροπούλου. Υπεύθυνος μελετητής των πήλινων λύχνων και των γυάλινων αντικειμένων.

Δ. Διοργάνωση Επιστημονικών Συνεδρίων:

Απρίλιος 2001: ενεργό μέλος του ερευνητικού προγράμματος Glasnet για τη διοργάνωση του 1^ου Διεθνούς Συνεδρίου με θέμα: Ύαλος-Vitrum-Γυαλί. Ιστορία, Τεχνολογία και Συντήρηση Γυαλιού και Υαλωδών Υλικών στον Ελληνικό Κόσμο, Ρόδος, 1-4 Απριλίου 2001.

VII. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΈΡΓΟ

Διεκπεραίωση διοικητικής αλληλογραφίας ως υπεύθυνος του βορείου συμπλέγματος Δωδεκανήσου (Πάτμου, Λειψών, Αρκιών, Αγαθονησίου), καθώς και της νήσου Κω (στην έδρα της ΚΒ΄ ΕΠΚΑ στη Ρόδο).

Υπεύθυνος της αρχειακής, ηλεκτρονικής τεκμηρίωσης των ξένων και ελλήνων μελετητών και ιδρυμάτων της περιφέρειας της ΚΒ΄ ΕΠΚΑ.

VIΙΙ. ΜΟΥΣΕΙΑΚΟ ΕΡΓΟ

· Μουσείο Κυκλαδικής και Αρχαίας Ελληνικής Τέχνης Νικολάδου Π. Γουλανδρή (1989-1990)

· Συλλογή Κωνσταντίνου και Μαρίκας Μητσοτάκη. Μουσείο Κυκλαδικής και Αρχαίας Ελλληνικής Τέχνης Ν.-Π. Γουλανδρή (1991-1992)

· Παλάτι Μ. Μαγίστρου, Ρόδος 2400 Χρόνια (1992-1993): επιστημονικός βοηθός στη μόνιμη έκθεση «Ρόδος 2400 Χρόνια»

· Αρχαιολογικό Μουσείο Ρόδου (2004-2005): υπεύθυνος της επανέκθεσης του Αρχαιολογικού Μουσείου της Ρόδου (Nέο Ιπποτικό Νοσοκομείο)

· Αρχοντικό Νικολαϊδη Πάτμου. Αρχαιολογική ΄Εκθεση (2005): υπέυθυνος της μόνιμης έκθεσης των αρχαιολογικών θησαυρών του βόρειου συμπλέγματος της Δωδεκανήσου

ΙΧ. ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΣΥΝΕΔΡΙΑ-ΣΥΜΠΟΣΙΑ-ΗΜΕΡΙΔΕΣ

1. Θ΄ Πολιτιστικό Συμπόσιο Δωδεκανήσου, 18-22 Αυγούστου 1993, Κάρπαθος, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου, με την ανακοίνωση: «Ο Αρχαιολογικός ΄Ελεγχος των Εκσκαφών στο Αποχετευτικό Δίκτυο της Δ.Ε.Υ.Α.Ρ. στη Ρόδο: Νεότερες Ειδήσεις»

2. Διεθνές Αρχαιολογικό Συνέδριο με θέμα Ρόδος. 2.400 Χρόνια. Από την ΄Ιδρυσή της μέχρι την Κατάληψη από τους Τούρκους (1522), 24-29 Οκτωβρίου 1993, Ρόδος, ΥΠΠΟ/ΚΒ΄ ΕΠΚΑ, με την ανακοίνωση: «Γυάλινα Σκεύη Πολυτελείας από τη Ρόδο»

3. Β΄ Κυκλαδολογικό Συνέδριο, 31 Αυγούστου-3 Σεπτεμβρίου 1995, Θήρα, Εταιρεία Κυκλαδικών Μελετών, με την ανακοίνωση: «Γυάλινα Μυροδοχεία Ρωμαϊκής Εποχής από την Αμοργό»

4. Διεθνές Αρχαιολογικό Συνέδριο με θέμα Η Κύπρος και το Αιγαίο στην Αρχαιότητα. Από την Προϊστορική Περίοδο ως τον 7^ο αι. μ. Χ., 8-10 Δεκεμβρίου 1995, Λευκωσία, Υπουργείο .Αιγαίου, με την ανακοίνωση: «Κυπριακά Γυάλινα Αγγεία Τεχνικής του Πυρήνα από τη Ρόδο»

5. 3^ο Συμπόσιο Αρχαιομετρίας, 6-9 Νοεμβρίου 1996, Αθήνα, Ελληνική Αρχαιομετρική Εταιρεία, Εταιρεία Αρχαιολογικών Μεσσηνιακών Σπουδών, με την ανακοίνωση: «Μελέτη Γυάλινων Αντικειμένων Υστεροελληνιστικής και Ρωμαϊκής Εποχής από την Ανασκαφή Μινώας Αμοργού» (με την Δρ Ελένη Μάγκου)

6. 17o Συμπόσιο Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, 23-25 Μαϊου 1997, Αθήνα, με την ανακοίνωση: «Παλαιοχριστιανικά και Βυζαντινά Γυάλινα Αντικείμενα από την Ανασκαφή του Ιερού του Ερεθιμίου Απόλλωνος στο Θεολόγο Ρόδου»

7. Ι΄ Πολιτιστικό Συμπόσιο Δωδεκανήσου, 27-30 Αυγούστου 1997, Κως, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου, με την ανακοίνωση: «Κύανος, Λίθος Χυτή, ΄Υαλος και Vitrum από την Κω και τη Ρόδο»

8. Β΄ Συνέδριο Μαργαριτών Νομού Ρεθύμνης με θέμα Το Γυαλί από την Αρχαιότητα ως Σήμερα, 26-28 Σεπτεμβρίου 1997, Μαργαρίτες Μυλοποτάμου, (Εταιρεία Αρχαιολογικών Μεσσηνιακών Σπουδών), με τις ανακοινώσεις:

α. «Ενδείξεις και Εργαστήρια Υαλοτεχνικής Παραγωγής στη Ρόδο από τους Προϊστορικούς έως και τους Παλαιοχριστιανικούς Χρόνους»

β. «Γυάλινα Σκεύη Πολυτελείας από τη Ρόδο: Φιάλες Αχαιμενιδικού Τύπου και Επιτραπέζια Αγγεία των Ύστερων Κλασσικών και Πρώϊμων Ελληνιστικών Χρόνων»

γ. «Γυάλινα Αγγεία με Περίτμητη και Εγχάρακτη Διακόσμηση των Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών Χρόνων από την Αμοργό»

δ. «Χημικές Αναλύσεις Γυάλινων Αντικειμένων των Ρωμαϊκών Χρόνων από την Αμοργό», (με την Δρ. Ελένη Μάγκου)

9. 14^th Congress of the Association Ιnternational for the History of Glass, 27th-30rd October, 1st Νοvember 1998, Venice, Μilan, με την ανακοίνωση: «New Evidence of the Glass Manufacture in Classical and Hellenistic Rhodes”

10. IA΄ Πολιτιστικό Συμπόσιο Δωδεκανήσου, 26-29 Αυγούστου 1999, Αστυπάλαια, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου, με την ανακοίνωση: «Γυάλινα και Φαγεντιανά Κοσμήματα Αρμενοχωρίου Αστυπαλαίας»

11. Διεθνές Συνέδριο Αρχαιολογία και Περιβάλλον στα Δωδεκάνησα: ΄Ερευνα και Πολιτισμικός Τουρισμός, 2-5 Νοεμβρίου 2000, Ρόδος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, με την ανακοίνωση: «Ανακύκλωση Γυαλιού στην Αρχαία Ρόδο»

12. 1^ο Διεθνές Συνέδριο με θέμα ΄Υαλος-Vitrum-Γυαλί. Ιστορία, Τεχνολογία και Συντήρηση Γυαλιού και Υαλωδών Υλικών στον Ελληνικό Κόσμο, 1-4 Απριλίου 2001, Ρόδος, Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. Δημόκριτος, ΚΒ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχ/των, με την ανακοίνωση: «Η Τέχνη και οι Τεχνικές του Γυαλιού στο Νοτιοανατολικό Αιγαίο»

13. Συνέδριο με θέμα Η Συμβολή του Υπουργείου Αιγαίου στην Έρευνα και Ανάδειξη του Πολιτισμού του Αρχιπελάγους, 5-7 Απριλίου 2001, Αθήνα, Υπουργείου Αιγαίου, με την ανακοίνωση: «Ροδιακή Υαλουργία Ι»

14. Colloque Internationale “Echanges et Commerce du Verre dans le Monde Antique du VIe s. av. J.-C. au VIIIe s. apr. J.-C.”, 7-9 Juin 2001, Aix-en-Provence – Marseille, Association Française pour l’ Archéologie du Verre, Maison Méditerranéenne des Sciences de l’ Homme, Maison de l’ Orient Méditerranéen, με τις ανακοινώσεις:

α. “Classical and Hellenistic Glassworkshops from Rhodes”

β. “Base-marks from Greece and Cyprus”

15. 15^th Congress of the Association Ιnternational for the History of Glass, 16th-20th October 2001, New York, Corning, με την ανακοίνωση: «Αchaemenian Glass Production”

16. RΟCT-Workshop on Glass in the Eastern Mediterranean, 8-9 February 2002, Leuven, Catholic University, Faculty of Arts, με την ανακοίνωση: “Late Hellenistic Glass from Kos”

17. 22^ο Συμπόσιο Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, 17-19 Μαίου 2002, Αθήνα, με την ανακοίνωση στην ειδική θεματική Συνεδρία Αρχαιολογικά Τεκμήρια Βιοτεχνικών Εγκαταστάσεων Κατά τη Βυζαντινή εποχή (6^ος-15^ος αι.): «Υαλοποιία και Υαλουργία κατά την ΄Υστερη Αρχαιότητα και την Περίοδο της Ιπποτοκρατίας στη Ρόδο»

18. ΙΓ’ Πολιτιστικό Συμπόσιο Δωδεκανήσου, 27-29 Αυγούστου 2003, Λειψοί, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου, με την ανακοίνωση: «Ιστορική και Αρχαιολογική Επισκόπηση Νήσου Αγαθονησίου»

19. 16^th Congress of the Association Ιnternational for the History of Glass, 7^th-13^th September 2003, London, με την ανακοίνωση: «Primary Glass Production at Hellenistic Rhodes” (με τον Καθηγητή Th. Rehren και την L. Spencer)

20. Ημερίδα με θέμα Αρχαιολογικά Μνημεία και Θέσεις Δήμου Νότιας Ρόδου, 15 Μαϊου 2004, Μεσαναγρός Ρόδου, Δήμος Νότιας Ρόδου, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου, με την ανακοίνωση: «Γυάλινα και Φαγεντιανά Μικροαντικείμενα από τη Νότια Ρόδο»

21. Ζ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική, 4-9 Απριλίου 2005, Αίγιο, ΥΠ.ΠΟ, ΣΤ΄ ΕΠΚΑ, με την ανακοίνωση: «Η Ελληνιστική Κοινή: Το Γυαλί και ο Πηλός»

22. Επιστημονικό Συμπόσιο με θέμα Ιερά και Λατρείες της Δήμητρας στον Αρχαίο Ελληνικό Κόσμο, 4-5 Ιουνίου 2005, Βόλος, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, με την ανακοίνωση: «Επιτύμβιοι Κυλινδρικοί Βωμοί με διακόσμηση Σταχύων και Κωδιών Μηκώνων από τα Δωδεκάνησα»

23. IΔ΄ Πολιτιστικό Συμπόσιο Δωδεκανήσου, 6-10 Ιουλίου 2005, Χάλκη, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου, με την ανακοίνωση: «Μετάλλινα Αγγεία από την Επανέκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Ρόδου»

24. 2^ο Διεθνές Συνέδριο «Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία», 17-21 Οκτωβρίου 2005, Αθήνα, Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, με την ανακοίνωση: «Προρωμαϊκή και Ρωμαϊκή Υαλοποιία και Υαλουργία: Ο Ελλαδικός Χώρος»

25. International Conference “Ancient Greece and Ancient Iran Cross-Cultural Encounters”, 11-13 November 2006, Hellenic National Commission for Unesco, National Hellenic Research Foundation, με την ανακοίνωση: “Achaemenid Influences on Rhodian Minor Arts and Crafts”

26. ΙΕ΄ Πολιτιστικό Συμπόσιο Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου, Καστελλόριζο, Καστελλόριζο, 3-7 Ιουλίου 2007 με την ανακοίνωση: «Αρχαϊκός Τάφος από την Ιαλυσό Ρόδου»

27. Διημερίδα με θέμα «Η Βιομηχανική Κληρονομιά της Δωδεκανήσου», Ρόδος, 11-13 Σεπτεμβρίου 2008, με την ανακοίνωση: «Η Τοπογραφία της αρχαίας Ρόδου στην βιομηχανική ζώνη της σημερινής πόλης»

28. 5^ο Συμπόσιο Αρχαιομετρίας της Ελληνικής Αρχαιομετρικής Εταιρείας, Αθήνα, 8-10 Οκτωβρίου 2008, με την ανακοίνωση: «Μελέτη γυάλινων αγγείων τεχνικής του πυρήνα από τη Ρόδο»

29. Η΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική, Ιωάννινα, 4-8 Μαίου 2009, με την ανακοίνωση: “Πήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι)”

Χ. α. ΟΜΙΛΙΕΣ

1. Μάϊος 2009: «Η Τέχνη του Γυαλιού στον Αρχαίο Ελληνικό Κόσμο», Ε΄ Κύκλος Ομιλιών Προγράμματος «Επιστήμης Κοινωνία» του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών- Κέντρο Ερεύνης της Αρχαιότητας. Αιγαίο: Οικονομία, εμπόριο, πειρατεία και επιδρομές ανά τους αιώνες, Αθήνα, 20 Μαίου 2009

2. Mάρτιος 2000: Συμμετοχή στο εκπαιδευτικό σεμινάριο τελοιοφοίτων ξεναγών της Σχολής Ξεναγών Ρόδου, όπου ανέπτυξα το θέμα: “Ρόδος: To Γυαλί από την Προϊστορική Περίοδο έως και τους Παλαιοχριστιανικούς Χρόνους”.

3.Οκτώβριος 2001: ΄Υστερα από πρόσκληση του Τομέα Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Καθηγήτρια Κατερίνα Δανάλη), πραγματοποίησα ομιλία με θέμα: “Ρόδος: Ένα Κέντρο Εμπορίας Γυαλιού κατά την Αρχαιότητα”.

4. Φεβρουάριος 1997: Στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών προγραμμάτων επιμόρφωσης των διπλωματούχων ξεναγών της Σχολής Ξεναγών Ρόδου έδωσα ομιλία με θέμα: “Η Ελληνιστική Ρόδος”.

Χ. β. BIBΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ

1. «Παρουσίαση του ΙΘ΄ τόμου των Δωδεκανησιακών Χρονικών της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου- Οι προϊστορικές και κλασικές αρχαιότητες», Ρόδος, 20 Μαίου 2009

ΧΙ. ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

· Διαπολιτισμικότητα και Δημόσια Διοίκηση, Ρόδος, 13.-14.03.2008, Π.ΙΝ.ΕΠ. Νοτίου Αιγαίου

· Επεμβάσεις Διατήρησης και Αποκατάστασης σε Αρχαιολογικούς Χώρους και Μνημεία, Λάρισα, 14.4-18.4.2008, Π.ΙΝ.ΕΠ. Θεσσαλίας

· Αρχές και Πρακτικές Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού στο Δημόσιο Τομέα, Ρόδος, 5.5-9.5.2008, Π.ΙΝ.ΕΠ. Νοτίου Αιγαίου

· Μουσειακή Εκπαίδευση, Θεσσαλονίκη, 23.06.-27.06.2008, Π.ΙΝ.ΕΠ. Θεσσαλονίκης

· Σύγχρονες Μέθοδοι Δημόσιας Διοίκησης: Από τη Διοίκηση των Διαδικασιών στην Διοίκηση των Αποτελεσμάτων, Πάτρα, 30.6-4.07.2008, Π.ΙΝ.ΕΠ. Δυτικής Ελλάδας

· Εκπαίδευση Στελεχών Δ/νσεων Προσωπικού σε Θέματα Διοίκησης και Υπηρεσιακών Μεταβολών, Πάτρα, 9-13.2.2009, Π.ΙΝ. ΕΠ. Δυτικής Ελλάδας

· Αρχές και Πρακτικές Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού στο Δημόσιο Τομέα-Εργαλεία Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, Ρόδος, 6-10.4.2009, Π.ΙΝ.ΕΠ. Νοτίου Αιγαίου

ΧΙΙ. ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ

· Μέλος της Association Internationale pour l’ Histoire du Verre (Ολλανδία, Lochem) από το 1997.

· Μέλος της Society of Bead Researchers (Eugene, Η.Π.Α) από το 1998.

· Τακτικό μέλος της Verein zur Förderung der Christilichen Archäologie Österreichs (Βιέννη, Αυστρία) από το 1999.

· Μέλος της Bead Society Newsletter (Λονδίνο) από το 1999.

· Μέλος του Ελληνικού Τμήματος του Διεθνούς Ινστιούτου Συντήρησης και Καλλιτεχνικών ΄Εργων (ΙΙC) από το 2000.

· Μέλος της Association for the History of Glass Limited (Λονδίνο) από το 2000.

· Μέλος του Trustees of the Bead Study Trust (Λονδίνο) από το 2000.

· Μέλος της Ελληνικής Αρχαιομετρικής Εταιρείας από το 2001.

· Εταίρος της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας από το 2001.

· Μέλος της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου από το 2004.

· Μέλος της Εταιρείας της Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας από το 2005

XΙΙΙ. ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ (με χρονολογική σειρά)

Ι. ΑΥΤΟΤΕΛΗ ΕΡΓΑ

1. Π. Τριανταφυλλίδης, 1999, Τα Γυάλινα Αντικείμενα από την Μινώα Αμοργού. Συμβολή στη Μελέτη της Υαλουργίας στις Κυκλάδες κατά την Ελληνιστική και Ρωμαϊκή Περίοδο, διδ. Διατριβή, Ιωάννινα, 1999, σελ. 415, εικόνες 1-122, πίνακες 1-57.

2. Π. Τριανταφυλλίδης, 2000, Ροδιακή Υαλουργία Ι. Τα εν Θερμώ Διαμορφωμένα Διαφανή Αγγεία Πολυτελείας. Οι ΄Υστεροι Κλασικοί και Πρώιμοι Ελληνιστικοί Χρόνοι, (Εκδοση Υπουργείου Αιγαίου, ΚΒ’ ΕΠΚΑ), Αθήνα, 2000, σελ. 1-206, εικ. 1-36, πίν. 1-3.

3. Π. Τριανταφυλλίδης, Γλωσσάρι ΄Ορων Αρχαιολογικού Γυαλιού, (έχει κατατεθεί στο ΤΑΠΑ, Αθήνα, υπό εκτύπωση), σελ. 1-95, εικ. 1-26, πίν. 1-20

4. Λ. Μαραγκού, Ι. Παπαχριστοδούλου, Π. Τριανταφυλλίδης, Γ. Γαβαλάς, Το Ιερό του Ερεθιμίου Απόλλωνος στην Ιαλυσία Ρόδου (υπό εκτύπωση)

ΙΙ. ΜΕΛΕΤΕΣ-ΑΡΘΡΑ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΩΝ

1. Π. Τριανταφυλλίδης, 1995, «Γυάλινα Μυροδοχεία Ρωμαϊκής Εποχής από την Αμοργό», Β’ Κυκλαδολογικό Συνέδριο, Θήρα 31 Αυγούστου-3 Σεπτεμβρίου 1995, 17^ος τόμος Επετηρίδος της Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών, σελ. 260-292.

2. Π. Τριανταφυλλίδης, 1997, «Κυπριακά Γυάλινα Αγγεία Τεχνικής του Πυρήνα από τη Ρόδο», Πρακτικά Διεθνούς Αρχαιολογικού Συνεδρίου «Η Κύπρος και το Αιγαίο στην Αρχαιότητα. Από την Προϊστορική Περίοδο ως τον 7^ο αι. μ. Χ.», Λευκωσία 8-10 Δεκεμβρίου 1995 (Λευκωσία, 1997), σελ. 302-312.

3. Π. Τριανταφυλλίδης, 1999α, «Γυάλινα Σκεύη Πολυτελείας από τη Ρόδο», Πρακτικά Διεθνούς Αρχαιολογικού Συνεδρίου «Ρόδος 2.400 Χρόνια. Από την Ιδρυσή της μέχρι την Κατάληψη από τους Τούρκους», Ρόδος 24-29 Οκτωβρίου 1993, (Αθήνα, 1999), σελ. 219-228.

4. Π. Τριανταφυλλίδης 1999β, «Γυάλινα και Φαγεντιανά Kοσμήματα Αρμενοχωρίου Αστυπαλαίας», ΙΑ’ Πολιτιστικό Συμπόσιο Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου, Χώρα Αστυπάλαιας 26-30 Αυγούστου 1999, Aρχαιολογικά Ανάλεκτα εξ Αθηνών, 39, 2006, 175-192.

5. Π. Τριανταφυλλίδης, 1999γ, “Τα Γυάλινα Αντικείμενα από τη Μινώα Αμοργού. Συμβολή στη Μελέτη της Υαλουργίας στις Κυκλάδες κατά την Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο, Ο Κόσμος του Γυαλιού International, 32, 1999, σελ. 102-114 και αγγλική έκδοση The Glass Objects from Minoa of Amorgos. Contribution to the Study of the Glassworking in the Cyclades from the Hellenistic until the Roman Period”, The World of Glass International, Special Edition 1994, σελ. 70-80.

6. P. Triantafyllidis, 2000α, “New Evidence of the Glass Manufacture in Classical and Hellenistic Rhodes”, 14e Congrès de l’ Association Internationale pour l’ Histoire du Verre, Venice, Milano, 27/10-1/11/1998, Annales du 14e Congrès de l’ Association Internationale pour l’ Histoire du Verre, Lochem, 2000, σελ. 30-34.

7. Π. Τριανταφυλλίδης, 2000β, «Ο Αρχαιολογικός Ελεγχος των Εκσκαφών στο Αποχετευτικό Δίκτυο της Δ.Ε.Υ.Α.Ρ. στη Ρόδο: Νεότερες Ειδήσεις», Η’ Πολιτιστικό Συμπόσιο Δωδεκανήσου, Κάρπαθος 18-22 Αυγούστου, 1993, Δωδεκανησιακά Χρονικά, τ. ΙΖ’, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου, Ρόδος, 2000, σελ. 521-532.

8. Π. Τριανταφυλλίδης, 2000γ, «Ροδιακή Υαλουργία. Τα εν Θερμώ Διαμορφωμένα Διαφανή Αγγεία Πολυτελείας των Κλασικών και Πρώϊμων Ελληνιστικών Χρόνων», Ο Κόσμος Του Γυαλιού International, τ. 37, 2000, 117-127 και αγγλική έκδοση στο περιοδικό The World of Glass International, Special Edition 2000, σελ. 81-91.

9. Π. Τριανταφυλλίδης, 2001α, “Ανακύκλωση Γυαλιού στην Αρχαία Ρόδο”, Διεθνές Συνέδριο “Αρχαιολογία και Περιβάλλον στα Δωδεκάνησα: Ερευνα και Πολιτισμικός Τουρισμός”, Ρόδος, 2-5 Νοεμβρίου 2000, Αρχαιολογία και Τέχνες, 79, 2001, σελ. 76-80.

10. Ε. Μάγκου, Π. Τριανταφυλλίδης, 2001β, «Μελέτη Γυάλινων Αντικειμένων Υστεροελληνιστικής και Ρωμαϊκής Εποχής από την Ανασκαφή Μινώας Αμοργού», 3^ο Συμπόσιο Αρχαιομετρίας, Αθήνα 6-9 Νοεμβρίου 1996, Αρχαιομετρικές Μελέτες για την Ελληνική Προϊστορία και Αρχαιότητα (Επ. Επιμέλεια Ι. Μπασιάκος, Ε. Αλούπη, Γ. Φακορέλλης), Ελληνική Αρχαιομετρική Εταιρεία, Εταιρεία Αρχαιολογικών Μεσσηνιακών Μελετών, Αθήνα, 2001, σελ. 281-297.

11. Π. Τριανταφυλλίδης, 2001γ, «Ροδιακή Υαλουργία Ι», Πρακτικά Συνεδρίου «Η Συμβολή του Υπουργείου Αιγαίου στην Έρευνα και Ανάδειξη του Πολιτισμού του Αρχιπελάγους», Αθήνα, 5-7 Απριλίου 2001, σελ. 52-53.

12. Π. Τριανταφυλλίδης, 2002α, «Ενδείξεις και Εργαστήρια Υαλοτεχνικής Παραγωγής στη Ρόδο από τους Προϊστορικούς έως και τους Παλαιοχριστιανικούς Χρόνους», Β’ Συνέδριο Μαργαριτών Ν. Ρεθύμνης, Το Γυαλί από την Αρχαιότητα έως Σήμερα», Μαργαρίτες 26-28 Σεπτεμβρίου 1997, Πρακτικά Β’ Συνεδρίου Μαργαριτών Ν. Ρεθύμνης, Αθήνα, 2002, σελ. 41-55.

13. Π. Τριανταφυλλίδης, 2002β, «Γυάλινα Σκεύη Πολυτελείας από τη Ρόδο: Φιάλες Αχαιμενιδικού Τύπου και Επιτραπέζια Αγγεία των Υστερων Κλασσικών και Πρώϊμων Ελληνιστικών Χρόνων», Β’ Συνέδριο Μαργαριτών Ν. Ρεθύμνης, Το Γυαλί από την Αρχαιότητα έως Σήμερα», Μαργαρίτες 26-28 Σεπτεμβρίου 1997, Πρακτικά Β’ Συνεδρίου Μαργαριτών Ν. Ρεθύμνης, Αθήνα, 2002, σελ. 81-92.

14. Π. Τριανταφυλλίδης, 2002γ, «Αγγεία με Περίτμητη και Εγχάρακτη Διακόσμηση των Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών Χρόνων από την Αμοργό», Β’ Συνέδριο Μαργαριτών Ν. Ρεθύμνης, Το Γυαλί από την Αρχαιότητα έως Σήμερα», Μαργαρίτες 26-28 Σεπτεμβρίου 1997, Πρακτικά Β’ Συνεδρίου Μαργαριτών Ν. Ρεθύμνης, Αθήνα, 2002, σελ. 93-102.

15. Ε. Μάγκου, Π. Τριανταφυλλίδης, 2002δ, «Χημικές Αναλύσεις Γυάλινων Αντικειμένων των Ρωμαϊκών Χρόνων από την Αμοργό», Β’ Συνέδριο Μαργαριτών Ν. Ρεθύμνης, Το Γυαλί από την Αρχαιότητα ως Σήμερα», Μαργαρίτες 26-28 Σεπτεμβρίου 1997, Πρακτικά Β’ Συνεδρίου Μαργαριτών Ν. Ρεθύμνης, Αθήνα, 2002, σελ. 171-180.

16. Π. Τριανταφυλλίδης, 2002ε, «Η Τέχνη και οι Τεχνικές του Γυαλιού στο ΝΑ Αιγαίο»,Πρακτικά 1^ου Διεθνούς Συνεδρίου «Ύαλος-Vitrum-Γυαλί. Ιστορία, Τεχνολογία και Συντήρηση Γυαλιού και Υαλωδών Υλικών στον Ελληνικό Κόσμο», Ρόδος, 1-4 Απριλίου 2001, Glasnet Publication (Eκδ. Γ. Κόρδας), Aθήνα, 2002, σελ. 21-40.

17. P. Triantafyllidis, 2003α, “Classical and Hellenistic Glassworkshops from Rhodes”, (ed. D. Foy, M.-D. Nenna), Αctes du Colloque de l’ AFAV “Echanges et Commerce du Verre dans le Monde Antique”, Aix-en-Provence et Marseille, 7-9 Juin 2001, Monographies Instrumentum 24, Montanac, 2003, σελ. 131-138.

18. P. Triantafyllidis, 2003β, «Achaemenian Glass Production», Annales du 15e Congrès de l’ Association Internationale pour l’ Histoire du Verre, New York, Corning, 16^th-20^th October 2001, 15 Nottingham, 2003, σελ. 13-17.

19. Π. Τριανταφυλλίδης, 2003γ, «Παλαιοχριστιανικά και Βυζαντινά Γυάλινα Αντικείμενα από την Ανασκαφή του Ιερού του Ερεθιμίου Απόλλωνος στο Θεολόγο Ρόδου», 17^ο Συμπόσιο Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης, Αθήνα 23-25 Μαίου 1997, Δωδεκανησιακά Χρονικά, τ. ΙΗ’, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου, Ρόδος, 2003, σελ. 33-64.

20. Π. Τριανταφυλλίδης, 2004α, «Κύανος, Λίθος Χυτή, Υαλος και Vitrum από την Κω και τη Ρόδο», Ι’ Πολιτιστικό Συμπόσιο Δωδεκανήσου, Κως 27-30 Αυγούστου 1997, στο Χάρις Χαίρε. Μελέτες στη Μνήμη της Χάρις Κάντζια, (εκδ.) Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αιγαιακών Σπουδών, Aθήνα, 2004, σελ. 161-174

21. Π. Τριανταφυλλίδης, 2004β, «Υαλοποιία και Υαλουργία κατά την Υστερη Αρχαιότητα και την περίοδο της Ιπποτοκρατίας στη Ρόδο», Ειδικό Θέμα του 22^ου Συμποσίου Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης, Αθήνα, 17-19 Μαίου 2002, στον τόμο Αρχαιολογικά Τεκμήρια Βιοτεχνικών Εγκαταστάσεων κατά τη Βυζαντινή Εποχή (5^ος-15^ος αι., (εκδ.) Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία, Πολιτιστικό Ιδρυμα Ομίλου Πειραιώς, Αθήνα, 2004, σελ. 327-368.

22. Π. Τριανταφυλλίδης, 2004γ, “Γυάλινα και Φαγεντιανά Μικροαντικείμενα από τη Νότια Ρόδο”, Πρακτικά Θεματικής Ημερίδας “Αρχαιολογικά Μνημεία και Θέσεις Δήμου Νότιας Ρόδου”, Μεσαναγρός Ρόδου, 15 Μαίου 2004 (υπό εκτύπωση).

23. P. Triantafyllidis et al., 2005a, Τh. Rehren, L. Spencer and P. Triantafyllidis, The Primary Production of Glass at Hellenistic Rhodes, Annales du 16e Congrès de l’ Association Internationale pour l’ Histoire du Verre, London 2003, Nottingham, 2005, σελ. 39-43.

24. P. Triantafyllidιs et al., 2005b, Älteste Häuser in Rhodos, Antike Welt (υπό εκτύπωση).

25. Π. Τριανταφυλλίδης, 2005α, Προρωμαϊκή και Ρωμαϊκή Υαλοποιία και Υαλουργία: Ο Ελλαδικός Χώρος, 2^ο Διεθνές Συνέδριο «Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία», Αθήνα, 17-21 Οκτωβρίου 2005 (2006), 254-260.

26. Π. Τριανταφυλλίδης, 2005β, «Η Ελληνιστική Κοινή: Το Γυαλί και ο Πηλός», Ζ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική, Αίγιο, 4-9 Απριλίου 2005 (υπό εκτύπωση)

27. Π. Τριανταφυλλίδης, 2005γ, «Επιτύμβιοι Κυλινδρικοί Βωμοί με Διακόσμηση Σταχύων και Κωδιών Μηκώνων από τα Δωδεκάνησα», Αρχαιολογικό Δελτίο, Μελέτες (υπό εκτύπωση).

28. Π. Τριανταφυλλίδης, 2005δ, «Μετάλλινα Αγγεία από την Επανέκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Ρόδου», Ευλιμένη 6-7, 2005-2006, 117-135

29. P. Triantafyllidis, 2006a, «Βase-Marks from Greece, Cyprus and Turkey”, Corpus des Signatures et Marques sur Verres Antiques (eds. D.Foy, M.-D. Nenna), vol. 2, Aix-en-Provence, Lyon, 2006, 369-402.

30. P. Triantafyllidis, 2006b, “A Unique Late Hellenistic Glass Bowl from Kalymnos (Dodecanese, Greece)”, Journal of Glass Studies 48, 2006, 327-329

31. P. Triantafyllidis, 2006c, «Late Hellenistic Glass from Kos, Dodecanese, Greece», Journal of Glass Studies 48, 2006, 145-161

32. P. Triantafyllidis, 2006d, “Achaemenid Influences on Rhodian Minor Arts and Crafts”, Acts of the International Conference “Ancient Greece and Ancient Iran Cross-Cultural Encounters”, Athens, 11-13 November 2006, Hellenic National Commission for Unesco, National Hellenic Research Foundation, Athens, 2008, 355-366

33. Ε. Τερεζάκη, Π. Τριανταφυλλίδης, 2006α, “To Χρονικό μιας Σωστικής Ανασκαφής: Εργασίες Αποκόλλησης Ψηφιδωτών Δαπέδων Οικίας Ρωμαϊκών Χρόνων στην Πόλη της Ρόδου”, Αρχαιολογία και Τέχνες 106, 2008, 96-101

34. Π. Τριανταφυλλίδης, 2006β, «Ιστορικά και Αρχαιολογικά Αγαθονησίου», Αρχαιολογικά Ανάλεκτα εξ Αθηνών 39, 2006, 175-192

35. Π. Τριανταφυλλίδης et al., 2006γ, Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ρόδου, Αθήνα, 2006

36. P. Triantafyllidis, 2007a, “Glassmakers of Late Antiquity in Greece: Philological References and New Archaeological Evidence”, Journal of Glass Studies 49, 2007, 262-264.

37. P. Triantafyllidis, 2007b, “Rhodes and the Orient in the 7^th c. B.C.: The evidence from a primary cremation at Daphne in Ialysos”, στο “Sailing in the Aegean. Readings on the economy and trade routes“, (eds. Ch. Papageorgiadou, A. Giannikouri), ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ 53, Κέντρο Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιότητας, Eθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αιγαιακών Σπουδών, Αθήνα, 2008, 89-104

38. Π. Τριανταφυλλίδης, 2007, “Αρχαϊκοί Τάφοι στην Πόλη της Ρόδου”, Αρχαιολογική Εφημερίς 2007, 193-220.

39. Π. Τριανταφυλλίδης, 2008, «Xάλκινη Επίστεψη Σκήπτρου από Αρχαϊκό Τάφο στην Ιαλυσό Ρόδου», Πρακτικά του 5^ου Διεθνούς Συνεδρίου «Εμπόριο: Διακίνηση και ανταλλαγή αγαθών, ιδεών και τεχνολογίας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Από την προϊστορική μέχρι την αρχαϊκή εποχή» (επιμ. Α. Κυριατσούλης), Weilheim, 2008, 509-518

40. P. Triantafyllidis 2008, «An Egyptian Core-formed Krateriskos from Rhodes Archaeological Museum, Greece», Notes, Journal of Glass Studies 50, 2008, 295-297.

41. P. Triantafyllidis, A. Oikonomou, K. Beltsios, N. Zacharias, M. Karakassides, «Raman structural study of ancient glass artefacts from the island of Rhodes», Journal of Non-crystalline Solids 354, 2008, 768-772

42. Π. Τριανταφυλλίδης, Iωάννης Καρατάσιος, Ελένη Μάγκου-Ανδρεοπούλου, «Μελέτη Γυάλινων Αγγείων Τεχνικής του Πυρήνα από τη Ρόδο», Πρακτικά 5^ου Συμποσίου της Ελληνικής Αρχαιομετρικής Εταιρείας, Αθήνα, 8-10 Οκτωβρίου 2008 (υπό εκτύπωση)

43. P. Triantafyllidis 2009a, «Early Core-formed Glass from Ialysos, Rhodes», Journal of Glass Studies 51, 2009, 1-14

44. P. Triantafyllidis 2009b, “A Mesopotamian Core-Formed Bottle from Spaliareika at Lousika in Achaia, Greece”, Journal of Glass Studies 51, 217-219

45. Π. Τριανταφυλλίδης 2009α, «Αρχαιολογικά Ευρήματα από τις Φάνες Ρόδου στα Μουσεία του Λούβρου και του Βρετανικού», στο Φάνες. Επιγραφές και Αρχαιολογικά Ευρήματα (επ. Α. Κυριατσούλης), Weilheim, 2009, 41-87

46. Π. Τριανταφυλλίδης 2009β, «Πήλινος ασκός από την Δάφνη Ιαλυσού», Αρχαιολογικά Ανάλεκτα εξ Αθηνών 40, 2007-2008 (υπό εκτύπωση)

ΙΙΙ. ΧΡΟΝΙΚΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΔΕΛΤΙΟΥ

1. Π. Τριανταφυλλίδης, 1991, «Ανασκαφές στη Ρόδο», Αρχαιολογικό Δελτίο, 46 (1991) Β’ Χρονικά, σελ. 464-467, 474, πίν. 170, 172.

2. Π. Τριανταφυλλίδης, 1992, «Ανασκαφές στη Ρόδο», Αρχαιολογικό Δελτίο, 47, 1992, Β’ Χρονικά, σελ. 627-638, πίν. 180.

3. Π. Τριανταφυλλίδης, 1993, «Ανασκαφές στη Ρόδο», Αρχαιολογικό Δελτίο, 48, 1993, Β’ Χρονικά, σελ. 515, 518-520, 526-528, πίν. 158.

4. Π. Τριανταφυλλίδης, 1994, «Ανασκαφές στη Ρόδο», Αρχαιολογικό Δελτίο, 49, 1994, Β’ Χρονικά, σελ. 781.

5. Π. Τριανταφυλλίδης, 1996, «Ανασκαφές στη Ρόδο», Αρχαιολογικό Δελτίο, 51, Β’ Χρονικά, σελ. 683.

6. Π. Τριανταφυλλίδης, 1997, «Ανασκαφές στη Ρόδο», Αρχαιολογικό Δελτίο, 52, Β’ Χρονικά, σελ. 1079, 1083-1084, 109-1093.

7. Π. Τριανταφυλλίδης, 1998, «Ανασκαφές στη Ρόδο», Αρχαιολογικό Δελτίο, 53, Β’ Χρονικά, σελ. 936-937, 946, πίν. 410.

8. Π. Τριανταφυλλίδης, 1999, «Ανασκαφές στη Ρόδο», Αρχαιολογικό Δελτίο, 54, Β’ Χρονικά, 930-931, 935-938

9. Π. Τριανταφυλλίδης, 2000, «Ανασκαφές στη Ρόδο», Αρχαιολογικό Δελτίο, 55, Β’ Χρονικά (υπό εκτύπωση).

10. Π. Τριανταφυλλίδης, 2001-2004, «Ανασκαφές στη Ρόδο», Αρχαιολογικό Δελτίο, 56, Β’ Χρονικά (υπό εκτύπωση).

11. Π. Τριανταφυλλίδης, 2005, “Aνασκαφές στη Ρόδο», Αρχαιολογικό Δελτίο 57, Β΄, Χρονικά (υπό εκτύπωση).

IV. ΛΗΜΜΑΤΑ ΣΕ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΥΣ ΕΚΘΕΣΕΩΝ

1. Π. Τριανταφυλλίδης, 1992, «Γυάλινα Αγγεία», Λ. Μαραγκού (εκδ.), Μινωϊκός και Ελληνικός Πολιτισμός. Από την Συλλογή Κ.-Μ. Μητσοτάκη, Ίδρυμα Ν. Π. Γουλανδρή-Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Αθήνα, σελ. 326-329 (ελληνικά και αγγλικά).

2. Π. Τριανταφυλλίδης, 1993, «Υαλουργία», Αρχαία Ρόδος. 2.400 Χρόνια, Έκδοση Υπουργείου Πολιτισμού, ΚΒ’ ΕΠΚΑ, Αθήνα, σελ. 57-58 (ελληνικά και αγγλικά).

3. Π. Τριανταφυλλίδης, 1998, «Υαλουργία, Φαγεντιανή», (εκδ. Ν. Σταμπολίδης, Α. Καρέτσου), Κατάλογος της Εκθεσης «Ανατολική Μεσόγειος. Κύπρος-Δωδεκάνησα-Κρήτη. 16^ος-6^ος αι. π. Χ., Ηράκλειο, 1998, σελ. 213-214 αρ. 239, σελ. 216 αρ. 245, σελ. 217 αρ. 247, σελ. 220 αρ. 254, σελ. 223 αρ. 262, σελ. 224 αρ. 265, σελ. 225 αρ. 266, και επαναδημοσίευση Πλόες…Από τη Σιδώνα στη Χουέλβα. Σχέσεις Λαών της Μεσογείου. 16^ος-6^ος αι. π. Χ., (εκδ. Πολιτιστική Ολυμπιάδα), Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Αθήνα, 2003, σελ. 487, 490, 493, 509, 519, 522

4. P. Triantafyllidis, 2000, “Attic Black-Figure PseudoPanathenaic Amphora”, 1000 Years of the Olympic Games. Treasures of Ancient Greece, Sydney, 2000, σελ. 84-85.

V. BΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ

1. Π. Τριανταφυλλίδης, 1998, Το Γυαλί από την Αρχαιότητα ως Σήμερα, Αρχαιολογία και Τέχνες, 66, 1998, σελ. 99.

2. Π. Τριανταφυλλίδης, 2000, Αρχαίο Υαλοποιείο στη Ρόδο, Αρχαιολογία και Τέχνες, 74, 2000, και στο ίδιο τεύχος, «Μ.-D. Nenna, Les Verres, EAD XXXVII, σελ. 105.

3. Π. Τριανταφυλλίδης, 2008, 20.05.2009. Παρουσίαση του τόμου των Δωδεκανησιακών Χρονικών.